7. Nog vijf bijzondere verhalen
Deel 7: nog vijf bijzondere verhalen
De voedselrevolutie als handboek voor de energietransitie
In de Westerse voedselvoorziening is in de afgelopen decennia een overvloed aan aanbod gekomen. Wat kunstmest en schaalvergroting voor de landbouw en voedselvoorziening hebben gedaan, kan het scherp toenemende aanbod aan duurzame energiebronnen doen voor de energievoorziening. In de voedselvoorziening waren vier stappen te onderscheiden die voor de energietransitie als handboek kunnen dienen:
De sterke toename van de aanbodzijde leidt tot lagere prijzen. Eerst gaat de consumptie dan verder omhoog; bij extra aanbod en lage prijzen is voedsel of in dit geval energie niet langer een luxe goed of iets om op te besparen.Het besef ontstaat dat er, door lagere prijzen en meer aanbod, ook nieuwe kansen ontstaan: producten worden breder ingezet. Er komt vraag naar een diverser aanbod en nieuwe markten. In de voedselsector was enerzijds sprake van verbreding (asperges in december) en anderzijds van vraag naar lokaal, duurzaam en gezond.
Langzaamaan gooien grote producenten hun portfolio om en passen ze die aan op de nieuwe vraag. In de energiesector leidt dit nu al tot de komst van smart-grids.
Consolidatie van de nieuwe marktomstandigheden, waarbij bedrijven minder en producten meer relevant zijn geworden.
De opkomende macht van de civil society
Niet markt of staat, maar de ‘derde weg’, de civil society is de drijvende kracht achter elke beweging die achteraf een transitie, een revolutie blijkt te zijn. Het is de samenleving, niet de markt danwel de overheid, die voor veranderingen en ‘transities’ zorgt. Voorheen in de sociale, educatieve en culturele sectoren. In de toekomst in de energie, de infrastructuur en al die andere ‘harde’ sectoren die tot voor kort het domein waren van technologische monopolisten en financiële giganten. Het middenveld hoort van de zelforganiserende burger te zijn, met bijpassende arbeidsverhoudingen, 'zuilen' en sociaaleconomische verbanden. Die verhoudingen zijn al druk aan het vernieuwen, al heeft men -vanwege het evolutionaire karakter- moeite de oude vermolmde instituten en ideologische veren af te schudden. Burgers organiseren zich in platforms voor nieuwe betaal- en samenwerkingssystemen en in allerhande Überachtige netwerken. Internet wordt outernet, en dat zorgt ervoor dat de coöperatie - al eeuwenlang het instituut van de civil society - het voor het zeggen zal krijgen in de sociaaleconomische verhoudingen. En niet de corporatie, staat of de markt. Al is het maar tijdelijk, voordat gestolde economische, bureaucratische en managementverhoudingen het heft weer voor een tijdje in handen krijgen. Hier ligt de ‘window of opportunity’ for change: het aloude middenveld wordt op een internationale, mondiale schaal heruitgevonden en ingebed in een mondiaal systeem van human rights.
Fintech en het nieuwe financiële systeem
Door weer grip te krijgen op eigen spaargeld, transacties en pensioenvermogen kunnen burgers via slimme ICT meervoudige businesscases mogelijk maken, waarbij toegang tot voorzieningen steeds goedkoper wordt en mensen die aan het circulaire systeem meedoen miljonair geworden. Niet in euro’s, maar in langdurige toegang tot goedkope voorzieningen. Door slimme ‘fintech’ zal iedereen weer eigenaar gaan worden van een financiële infrastructuur waardoor we langzaam uit een schulden-monetair-systeem bewegen naar een circulair-waarden-systeem. Doorontwikkelingen op o.a. cryptocurrencies, blockchains en pensioen in natura zullen komende jaren het financiële stelsel ontwrichten en bijdragen aan een nieuwe sector waarbij klanten en burgers mede eigenaar zijn van de infrastructuur: Back to the future zogezegd.
Platforms als commerciële coöperaties
Platforms brengen vraag en aanbod bij elkaar en creëren een omgeving waarin dit kan gebeuren. Een omgeving waarin vertrouwen, kwaliteit en continuïteit wordt geborgd. Lastig om hier een beeld bij te krijgen? Ik kom met een voorbeeld dicht bij huis: autodelen (in 2050 ook een verouderd concept). Op dit platform zijn er vragers en aanbieders. Mensen die een auto tijdelijk nodig hebben en mensen die hun auto tijdelijk willen verhuren. Het platform creëert een omgeving waarin deze transactie tot stand kan komen. Er wordt vertrouwen gecreëerd: iedereen die zich aanmeldt moet zich via paspoort bekend maken zodat de identiteit is gegarandeerd. Het platform controleert in verschillende databases de achtergrond en betrouwbaarheid van deelnemers. Het zorgt er ook voor dat vraag en aanbod elkaar kunnen vinden aan de hand van diverse opties en faciliteert het contact tussen beide. Praktische zaken als communicatie, verzekering en hulp bij problemen of geschillen worden ook door het platform op zich genomen. Het platform heeft ook een algemeen belang, pleit bij beleidsmakers om zaken voor haar gebruikers te regelen, zorgt dat alle informatie zo actueel mogelijk is en optimaliseert de processen. Een van de verdienmodellen is overigens het faciliteren van collectieve inkoop. Het platform kijkt continu naar de gebruikers. Immers: een platform is een sociaal instrument en relatief makkelijk in te wisselen bij wanprestaties. Het is zo een soort commerciële coöperatie.
De ongekende kracht van de zon volgens de Wet van Moore
De exponentiële ontwikkeling volgens de Wet van Moore geldt niet alleen voor de sector van computerchips en halfgeleiders, hij voldoet ook rond de productie van zonne-energie. Al sinds 1975, dus al 40 jaar, verdubbelt elke twee jaar het aantal kWh dat wereldwijd wordt geproduceerd. En niet alleen verdubbelt de zonne-energie elke twee jaar, de prijs halveert iedere vier jaar. Nederland loopt hier achter op de rest van de wereld, maar ook in ons land is vorig jaar de zonnestroom binnen één jaar verdubbeld. En ook in Nederland is het omslagpunt waarbij zonne-energie goedkoper is dan energie uit fossiele bron op enkele punten al gepasseerd. Er gaat nu € 6,5 miljard aan subsidie naar gas, kerosine, bunkerolie, investeringsvoordelen voor kolencentrales etc. Wereldwijd gaat vele malen meer subsidie naar fossiele brandstoffen dan naar renewables. Op het moment dat dit kantelt is de energietransitie praktisch gezien voltooid.
