2. Vijf bijzondere verhalen
Deel 2: vijf bijzondere verhalen
De kunst en creativiteit van het vertragen
Door de komst van robots in ons leven hebben we meer tijd gekregen, is onze welvaart in 2031 gestegen en gaat zingeving vooral over ‘welbevinden en creativiteit’. We hebben leren omgaan met de vernieuwing en nemen bewust tijd. Er is een andere kijk op ouderdom ontstaan. De ervaring en kennis van ouderen gebruiken we om te bouwen aan samenlevingen waarin iedereen, ongeacht de leeftijd, zijn of haar vaardigheden het beste kan inzetten. We worden gezond ouder, waardoor we anders en langer gaan leven. 10% van de mensen is op dit moment ouder dan 60 jaar. In 2031 zal dit percentage wereldwijd sterk zijn gestegen, een enorme demografische verandering. Alfa en gamma zijn inmiddels even waardevol voor de maatschappij als bèta. Technologische innovatie valt of staat met maatschappelijke innovatie – de mens zelf is vaak onvoldoende betrokken bij het vernieuwingsproces. Ontwerpen voor je moeder, familie, de buurvrouw - alle generaties dragen bij.
Met wensdenken los je geen klimaatproblemen op
Ik ben nog helemaal niet zo zeker van een zich ontwikkelende energietransitie. De CO2
-uitstoot daalt maar heel langzaam, de duurzame bronnen stijgen mondjesmaat, de energie-efficiëntie wordt niet snel beter. Er is veel wensdenken en de droom dat een paar zonnecellen op het dak het allemaal wel doen, maar de harde praktijk is dat het systeem zeer zwaar fossiel gedomineerd wordt, er voor honderden jaren voorraden zijn en dat de voortekenen zijn dat regeringsleiders en bedrijven al die voorraden willen winnen. We koersen in volle vaart naar 3 tot 4 graden opwarming in 2100, de 2-gradengrens zal al voor 2050 overschreden zijn.
De energietransitie als generatieconflict
Om een goed beeld te krijgen van de toekomstige waardenpatronen kijken we naar de generaties na ons: Gen Z, die dan verantwoordelijk is voor de werkende populatie en de generatie daarna. Door eigenschappen van deze toekomstige generaties (o.a. pragmatisch, werelds, gemeenschapsgezind, creatief en overbeschermd) te kruisen met belangrijke macrotrends (o.a. vergrijzing, connectiviteit, globalisering, polarisatie en lokalisatie) ontstaat een wereldbeeld dat veel invloed heeft op de energietransitie:
- Een harde eis van aankomende generaties: alles altijd en overal direct beschikbaar in de beste kwaliteit zonder enig compromis.
- De spanning tussen individualisme en gemeenschapszin is door de jaren heen meer een conjunctuur dan lineaire trend. We neigen nu richting delen, gemeenschappen en platforms, over 15 jaar zal dit weer draaien naar individualisering.
Misschien zijn we in 2031 overgeschakeld naar duurzame energiebronnen. Maar ook dan zal de strijd niet gestreden zijn. Uitputting van andere grondstoffen, een gebroken landbouwsysteem, opwarming van de aarde, een hoge vraag naar drinkwater, etc. zullen ervoor zorgen dat duurzaamheid een veel grotere en urgentere rol speelt richting de toekomst.
De vier milieupsychologische waarden
Uit onderzoek in de milieupsychologie blijkt dat vier typen waarden van belang zijn voor hoe mensen over verschillende aspecten van duurzame energietransitie oordelen: hedonische (waarbij de focus ligt op persoonlijk comfort en plezier), egoïstische (waarbij vooral belang wordt gehecht aan de gevolgen voor eigen hulpbronnen, zoals geld en status), altruïstische (waarbij vooral wordt gestreeft naar het verhogen van het welzijn van anderen), en biosferische (waarbij de nadruk ligt op gevolgen voor natuur en milieu). Onderzoek laat zien dat deze waarden de attitudes en gedrag van mensen ten aanzien van energieonderwerpen in verschillende landen beïnvloeden. Rond de transitie richting duurzame energie zal dit niet anders zijn. Zo kan het voor mensen met sterke biosferische waarden bijvoorbeeld belangrijk zijn dat een specifieke energiebron duurzame energie oplevert, terwijl mensen met sterke egoïstische waarden het vooral belangrijk vinden dat energie weinig geld kost.
De impact van de derde industriële revolutie
We zitten aan de vooravond van een paradigmaverschuiving, ook wel aangeduid als de derde industriële revolutie. Dit nieuwe tijdperk, waar samenwerken en delen centraal staat, gaat mogelijk gemaakt worden door het "Internet of Things (IoT)". Dit zal alles en iedereen verbinden en wordt veel complexer dan de 1e en 2e revolutie. Het algemeen welzijn van de maatschappij zal optimaliseren door zijdelings geïntegreerde netwerken van de "Collaboratives of the Commons", in plaats van verticaal geïntegreerde bedrijven van de kapitalistische markt. Dit tijdperk leidt tot ingrijpende veranderingen voor het menselijk bewustzijn en menselijke beleving. De maatschappij in 2031 zal gebaseerd zijn op de volgende aspecten: internetcommunicatie, gedigitaliseerde energie distributie en nieuwe transportsystemen.
IoT zorgt ervoor dat alles en iedereen overal in verbinding staat met internet. Doordat er zoveel mensen toegang hebben tot het internet, worden de marginale kosten van producten en diensten gereduceerd tot nul. Het aandrijfmechanisme van het kapitalisme -lagere marginale kosten van producten- zal uiteindelijk het kapitalisme neer gaan halen. Hoewel economen positief keken naar de verlaging van de marginale kosten, hadden zij niet verwacht dat de technologische revolutie de marginale kosten naar nul zouden kunnen brengen. Voorbeelden waar de marginale kosten al op weg naar nul gaan zijn: duurzame energie, Massive Open Online Course (MOOCs), 3D printen.
